Sau các trận bão lũ, cây trồng ở các vùng bị ngập lụt chịu nhiều thiệt hại, đặc biệt là cây ăn trái, rau màu và cây công nghiệp. Nước lũ và gió mạnh đã làm cây bật gốc, gãy cành, rụng lá và mất trắng sản lượng. Khi ngập kéo dài, bộ rễ bị hư hại, dẫn đến tình trạng thối rễ, làm cây khó phục hồi, thậm chí chết. Khi nước rút và trời nắng trở lại, cây dễ bị sốc nhiệt, biểu hiện qua tình trạng cây rũ rượi, vàng lá, và nặng hơn là chết cây. Ngoài ra, điều kiện ẩm ướt sau lũ cũng là môi trường thuận lợi cho các loại bệnh hại phát triển, đặc biệt là nấm và sâu bệnh. Vì thế, việc chăm sóc và phục hồi cây trồng sau lũ lụt là rất cần thiết để giảm thiểu thiệt hại và giúp cây nhanh chóng phục hồi. Do đó, việc cấp cứu cây trồng bị ngập lụt đòi hỏi những biện pháp chăm sóc đặc biệt để giúp cây nhanh chóng lấy lại sức sống, phục hồi sinh trưởng và tiếp tục cho năng suất.
Ngập lụt có thể gây ra nhiều thiệt hại cho cây trồng, đặc biệt là với cây ăn trái, rau màu và cây công nghiệp. Cây trồng bị ngập nước trong thời gian dài sẽ gặp các vấn đề như thiếu oxy ở rễ, suy giảm khả năng quang hợp, hô hấp, hấp thụ dinh dưỡng, và dễ mắc bệnh. Các hiện tượng này làm cây suy yếu dần và nếu không được xử lý kịp thời sẽ dẫn đến chết cây. Dưới đây là những tác động cụ thể của ngập lụt đến cây trồng:
Khi cây bị ngập nước, đất trồng sẽ bị bão hòa nước, làm cho oxy khó khuếch tán vào vùng rễ, khiến rễ cây thiếu oxy để hô hấp. Trong môi trường thiếu oxy, cây sẽ phải chuyển sang hô hấp kỵ khí, một quá trình tạo ra ít năng lượng hơn và dễ sinh ra các chất độc hại như acid hữu cơ và ethanol. Những chất này làm tổn thương lông hút của rễ, gây hiện tượng thối rễ và mất khả năng hấp thụ nước và dưỡng chất của cây.
- Hô hấp kỵ khí kéo dài sẽ khiến các lông hút trên rễ bị hư hỏng hoàn toàn, dẫn đến rễ cây thối hỏng, làm giảm khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng. Điều này làm cây không thể duy trì sự sống và có thể dẫn đến chết cây.
- Các vi sinh vật yếm khí trong đất ngập nước sẽ phát triển mạnh, sản sinh ra các chất độc như CO₂, CH₄, và các acid hữu cơ. Những chất này gây hại trực tiếp cho rễ cây, làm rễ bị thối nhanh chóng.
Ngập lụt làm gián đoạn quá trình quang hợp của cây do lá không thể hấp thụ đủ ánh sáng và khí CO₂. Điều này làm cây không đủ năng lượng để phát triển, dẫn đến:
- Lá cây bị vàng úa, xanh nhạt, chồi non bị khô héo.
- Rụng lá hàng loạt, kể cả lá non, hoa và quả. Việc này làm giảm khả năng sinh sản và sản xuất của cây.
- Cháy mép lá do cây không điều chỉnh kịp với sự thay đổi độ ẩm, dẫn đến hiện tượng lá khô, dễ gãy.
Sau lũ lụt, độ ẩm cao tạo điều kiện thuận lợi cho các loại nấm bệnh như Phytophthora, Fusarium, Pythium phát triển, gây ra các bệnh như thối rễ, thối gốc và nấm hại lá. Nấm bệnh dễ xâm nhập vào các vết thương trên rễ do ngập úng, làm cây suy yếu và chết nhanh chóng.
Biểu hiện của cây trồng khi bị ngập lụt thường bắt đầu từ rễ và lan ra thân, lá, hoa và quả:
- Biểu hiện của bộ rễ: Rễ có màu nâu đen, mềm nhũn, dễ gãy. Lông hút trên rễ biến mất, rễ bị thối hỏng và có mùi khó chịu.
- Biểu hiện trên lá: Lá cây có màu xanh nhạt, vàng hoặc khô héo. Các lá non và chồi không phát triển được hoặc bị thâm đen.
- Biểu hiện của toàn cây: Cây rũ rượi, gốc cây có thể có vết nứt hoặc rỉ nước. Nếu không được khắc phục kịp thời, cây có thể chết toàn bộ trong vài ngày.
Để phục hồi cây trồng sau lũ lụt, cần thực hiện một chuỗi các biện pháp cụ thể và hợp lý nhằm khôi phục bộ rễ, bảo vệ cây khỏi bệnh hại, và cung cấp dinh dưỡng để cây phát triển trở lại.
- Giảm tải cho cây bằng cách cắt tỉa bớt lá và quả: Cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ lá và quả để giảm thiểu nhu cầu dinh dưỡng, giúp cây tập trung vào việc duy trì sự sống và phục hồi bộ rễ. Điều này cũng giúp giảm thiểu khả năng lá bị cháy do nắng sau khi nước rút.
- Phun hỗn hợp vi sinh: Sử dụng hỗn hợp vi sinh Rhodo Phos hoặc nước ép rau muống lên men, phun trực tiếp lên lá với mật độ 3 ngày/lần. Các chế phẩm này cung cấp dưỡng chất thiết yếu cho cây, giúp tăng cường sức đề kháng và khả năng chống chịu.
- Tạo rãnh thoát nước: Đào rãnh xung quanh khu vực trồng để nước rút nhanh hơn, tránh tình trạng ngâm lâu ngày làm thối rễ.
- Tránh giẫm đạp lên đất quanh gốc cây: Khi đất vẫn còn mềm, tránh giẫm đạp lên khu vực gần gốc cây để không gây nén đất, làm ảnh hưởng đến sự thông khí của rễ.
- Phá váng bề mặt đất: Khi đất bắt đầu khô, dùng cào nhẹ hoặc công cụ xới đất để phá váng bề mặt, giúp không khí lưu thông vào đất, cung cấp oxy cho rễ hô hấp.
- Xử lý đất với vôi bột: Sau khi phá váng, rải vôi bột để cân bằng pH, giúp giảm thiểu các chất độc còn lại trong đất sau ngập úng và khử trùng đất.
- Cắt tỉa cành và loại bỏ quả: Loại bỏ những cành khô, hỏng, và quả để cây giảm gánh nặng dinh dưỡng, từ đó có thể tập trung năng lượng vào việc phát triển rễ mới và lá non.
- Bổ sung dưỡng chất qua lá: Sử dụng các sản phẩm phân bón lá chứa amino acid, chiết xuất rong biển, và các chất dinh dưỡng vi lượng như Mg, Zn, Cu để hỗ trợ cây phục hồi nhanh. Phun định kỳ 10 ngày/lần cho đến khi cây ra lá non mạnh mẽ.
- Tăng cường hệ vi sinh vật trong đất: Dùng các chế phẩm sinh học chứa các loại vi khuẩn có lợi như Trichoderma, Bacillus để giúp cải tạo đất, tăng cường khả năng phân giải chất hữu cơ và ức chế sự phát triển của nấm bệnh.
- Bón phân hữu cơ: Khi cây đã phục hồi, sử dụng phân hữu cơ hoai mục, phân đạm nhẹ nhàng để cung cấp dưỡng chất lâu dài, tăng sức đề kháng và giúp cây phát triển ổn định hơn.
- Phòng ngừa nấm bệnh: Sau lũ, nấm bệnh dễ phát triển, cần phun thuốc trừ nấm hoặc các chế phẩm sinh học để kiểm soát. Phun định kỳ 10-20 ngày/lần giúp giảm thiểu nguy cơ nhiễm nấm và vi khuẩn cho cây.
- Tạo lớp phủ gốc cây: Sử dụng rơm rạ, vỏ cây, hoặc mùn cưa phủ quanh gốc cây để giữ ẩm và tạo môi trường sinh thái ổn định cho bộ rễ, hạn chế sự phát triển của cỏ dại và nấm bệnh.
Ngoài các biện pháp kỹ thuật hiện đại, bà con nông dân có thể tận dụng kinh nghiệm dân gian trong việc phục hồi cây trồng. Chẳng hạn, sử dụng các loại lá cây giàu dinh dưỡng (như lá chuối, lá xoan) ủ hoai mục rồi pha loãng để tưới cho cây, giúp cây nhanh chóng lấy lại sức.
Quá trình phục hồi cây trồng sau lũ lụt đòi hỏi sự kiên trì và hiểu biết về sinh lý cây trồng. Việc áp dụng các biện pháp chăm sóc đúng cách và kịp thời sẽ giúp cây trồng nhanh chóng hồi phục, ổn định sản xuất, đồng thời giảm thiểu thiệt hại cho bà con nông dân. Hy vọng rằng những kiến thức và kinh nghiệm chia sẻ trong bài viết này sẽ giúp ích cho bà con trong việc bảo vệ tài sản và đảm bảo mùa màng bội thu sau thiên tai.
Thông tin liên hệ
Hotline: 0834 999 500 - 0916 888 300
Email: nguonsinhthai@gmail.com