Kiểm soát Cadimi trong sầu riêng: từ vườn trồng đến cửa khẩu — Giải pháp phòng ngừa, cải tạo đất và bảo vệ thị trường xuất khẩu

Sầu riêng là mặt hàng nông sản chủ lực, có giá trị xuất khẩu cao, nhưng hiện đang đối mặt với rào cản kỹ thuật ngày càng chặt chẽ từ các thị trường như Trung Quốc, EU… Trong đó, dư lượng Cadimi (Cd) trong quả sầu riêng là một trong những vấn đề gây lo ngại nhất.

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp góc nhìn toàn diện:

Làm sao kiểm soát Cadimi từ chính khâu canh tác

Cách cải tạo đất bị nhiễm kim loại nặng

Giải pháp giúp bảo vệ thương hiệu và đầu ra bền vững cho trái sầu riêng.

Mô hình kiểm soát chất lượng sầu riêng ngay tại vườn trồng

1.1 Thiết lập phòng xét nghiệm mini tại vùng trồng

Để chủ động kiểm soát dư lượng kim loại nặng và thuốc BVTV, các vùng trồng sầu riêng nên đầu tư phòng xét nghiệm mini ngay tại địa phương.

Các phòng lab này không cần quá lớn nhưng phải đủ năng lực phân tích các chỉ tiêu quan trọng như:

+ Kim loại nặng (Cadimi, Chì, Thủy ngân…)

+ Dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (theo chuẩn MRL của từng thị trường xuất khẩu)

Việc chủ động có lab tại vùng trồng giúp giảm thời gian kiểm định, tăng khả năng phát hiện sớm các lô hàng có nguy cơ vi phạm tiêu chuẩn xuất khẩu.

1.2 Quy trình lấy mẫu và phân tích tại chỗ

Các nhà vườn và hợp tác xã cần xây dựng quy trình lấy mẫu ngẫu nhiên theo lô. Một số lưu ý:

+ Mỗi lô hàng trước khi đóng gói cần lấy mẫu đại diện để phân tích.

+ Mẫu phải được phân tích định lượng các chỉ tiêu Cadimi và dư lượng thuốc trừ sâu.

+ Kết quả phân tích cần được lưu trữ và đối chiếu, đảm bảo chỉ lô hàng đạt chuẩn mới được xuất.

1.3 Cấp chứng nhận kiểm định và liên kết với phòng lab đạt chuẩn

Ngoài kiểm tra tại chỗ, vùng trồng nên liên kết chặt chẽ với các phòng lab được phía Trung Quốc và các thị trường nhập khẩu công nhận.

+ Chứng thư chất lượng được cấp từ các phòng lab uy tín sẽ giúp nâng cao độ tin cậy của vùng trồng.

+ Đồng thời tạo lợi thế cạnh tranh trong xuất khẩu.

2. Quản lý phân bón và kiểm soát tồn dư kim loại nặng trong canh tác sầu riêng

2.1 Nguy cơ từ phân bón lậu chứa Cadimi

Một trong những nguyên nhân chính gây nhiễm Cadimi là việc sử dụng phân bón không rõ nguồn gốc, đặc biệt là các loại phân lân giá rẻ trôi nổi trên thị trường.

Những loại phân này thường chứa hàm lượng kim loại nặng cao, khi sử dụng lâu dài sẽ khiến:

+ Cadimi ngấm vào đất

+ Tích tụ dần trong rễ và quả sầu riêng

Hệ quả là trái sầu riêng không đạt chuẩn xuất khẩu, gây thiệt hại lớn cho nhà vườn và ngành hàng.

2.2 Tác động của Cadimi đến sức khỏe người tiêu dùng và tiêu chuẩn xuất khẩu

Cadimi tồn dư trong quả không chỉ làm giảm hương vị, giá trị thương phẩm của sầu riêng.

Nếu người tiêu dùng ăn nhiều trong thời gian dài, nguy cơ ngộ độc Cadimi là rất cao.

Các lô hàng vượt ngưỡng cho phép về Cadimi sẽ bị trả về ngay tại cửa khẩu hoặc bị cấm nhập khẩu, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín vùng trồng.

2.3 Giải pháp quản lý phân bón để hạn chế Cadimi

Ưu tiên sử dụng phân hữu cơ đã được kiểm định.

Tránh mua phân bón không rõ nguồn gốc, không có chứng nhận kiểm soát kim loại nặng.

Khuyến nghị bà con sử dụng phân hữu cơ của các thương hiệu uy tín, ví dụ như phân hữu cơ của Nguồn Sinh Thái, giúp cải thiện đất và hạn chế nguy cơ nhiễm Cadimi.

3. Cải tạo đất trồng sầu riêng nhiễm kim loại nặng: Giải pháp từng bước

3.1 Nâng pH đất bằng vôi và chất cải tạo để giảm hấp thụ Cadimi

Bón vôi dolomite hoặc vôi nông nghiệp giúp tăng pH đất lên trung tính.

Khi pH đất cao hơn, Cadimi chuyển sang dạng khó hấp thụ, giúp giảm lượng Cadimi cây có thể hút vào rễ và quả.

3.2 Trồng cây hút Cadimi: Giải pháp làm sạch đất tự nhiên

Một số cây có khả năng hút và tích lũy Cadimi như:

+ Cải xoong

+ Cúc vạn thọ

+ Hướng dương

Xen canh các cây này trong vụ ngắn hạn giúp làm sạch đất.

Sau khi thu hoạch, cây cần được nhổ bỏ và tiêu hủy, tránh để kim loại nặng quay trở lại đất.

3.3 Phục hồi và cải tạo đất lâu dài: kết hợp nhiều biện pháp đồng bộ

Để cải tạo đất bị nhiễm kim loại nặng một cách bền vững, bà con cần kết hợp nhiều giải pháp:

+ Bón trấu hun giúp hấp thụ một phần kim loại nặng.

+ Bổ sung phân hữu cơ vi sinh giúp cải thiện hệ vi sinh vật đất.

+ Kiểm soát nguồn nước tưới để tránh tái nhiễm kim loại nặng.

+ Quản lý chặt chẽ lượng phân bón sử dụng.

3.4 Ứng dụng Biochar (than sinh học) để hấp thụ Cadimi trong đất

Theo TS Nghĩa: “Biochar hấp thụ Cadimi tự do trong đất, đồng thời giúp tăng pH, cải thiện độ phì và sức khỏe đất trồng.”

Công dụng nổi bật của Biochar:

+ Hấp thụ Cadimi, hạn chế cây hấp thụ.

+ Tăng độ pH đất, giảm Cadimi ở dạng ion hòa tan.

+ Cải thiện giữ nước và chất dinh dưỡng trong đất.

3.5 Sử dụng Phân Hữu Cơ Cao Cấp BSF: Giải pháp cải tạo đất và giảm Cadimi bền vững

Trong các giải pháp cải tạo đất trồng sầu riêng bị nhiễm kim loại nặng, việc kết hợp phân hữu cơ cao cấp với Biochar đang được nhiều nhà khoa học và các vùng trồng tiên tiến khuyến khích áp dụng.

Phân Hữu Cơ Cao Cấp BSF là sự kế hợp giữ phân ruồi lính đen và phân trùn quế với nhiều thành phần khác trong đó gồm một loại biochar từ vỏ trấu đốt yếm khí, có đặc tính:

+ Phân ruồi lính đen (BSF) giàu enzyme và dinh dưỡng hữu cơ

+ Phân trùng quế giúp cải thiện cấu trúc đất và tăng cường hệ vi sinh vật có lợi

+ Biochar từ vỏ trấu đốt yếm khí — thành phần đóng vai trò then chốt trong hấp thụ kim loại nặng, bao gồm Cadimi.

Tác dụng:

+ Xốp, giàu carbon, giúp hấp thụ kim loại nặng.

+ Không chứa mầm bệnh, tạp chất, an toàn cho môi trường.

+ Giúp cải thiện đất, lọc độc tố, tạo điều kiện thuận lợi cho cây trồng phát triển.

Ứng dụng:

+ Bón vào đất để giảm Cadimi, cải tạo đất.

+ Trộn với phân bón khác để hạn chế Cadimi tồn dư.

+ Làm giá thể trồng cây giúp cây khỏe, tăng năng suất.

Trong bối cảnh các thị trường ngày càng siết chặt tiêu chuẩn về an toàn thực phẩm, đặc biệt là kiểm soát kim loại nặng như Cadimi, ngành sầu riêng Việt Nam cần chủ động nâng cao quản lý chất lượng ngay từ giai đoạn canh tác.